Szczodre Gody

Najdłuższa noc w roku, przypada właśnie dzisiaj. To wyjątkowy czas dla dla pradawnych Słowian i współczesnych rodzimowierców. Ale czy tylko?

Zwycięstwo światła nad mrokiem to Szczodre Gody. W religii chrześcijańskiej to Boże Narodzenie. Podobna symbolika. Znaczenie również podobne. Przesilenie zimowe czy narodziny Dzieciątka Jezus rozpoczyna nowy rok solarny jak i liturgiczny.

Podobieństwa

Swaróg – Słońce znów zaczyna odzyskiwać panowanie nad światem. Stary cykl się zamyka – odchodzi stary rok, a nowy się rozpoczyna. Przesilenie zimowe poświęcone było u Słowian także duszom zmarłych przodków. By dusze zmarłych mogły się ogrzać, palono na cmentarzach ogniska i organizowano rytualne uczty (z którymi w późniejszym okresie przeniesiono się do domostw). Był to też szczególny czas na odprawianie wróżb mogących przewidzieć przebieg przyszłego roku, np. pogodę i przyszłoroczne zbiory.

Święto Godowe w regionach

W pewnych regionach (głównie na Śląsku) w okresie tym praktykowano zwyczaj stawiania w kącie izby snopa żyta zwanego Diduchem. Był on zazwyczaj dekorowany suszonymi owocami (najczęściej jabłkami) oraz orzechami, zaś po święcie pieczołowicie przechowywany aż do wiosny. To właśnie od nasion pochodzących z kłosów tegoż snopa należało bowiem rozpocząć przyszłoroczny siew. Innym zwyczajem była kultywowana szczególnie w południowej Polsce (na Podhalu, Pogórzu, Ziemi Sądeckiej i Krakowskiej oraz ponownie na Śląsku) tzw. podłaźniczka – udekorowana gałąź jodły, świerku lub sosny wieszana pod sufitem, nad drzwiami lub nad oknem. Powszechne było też ścielenie słomy lub siana pod nakryciem stołu. Wszystko to czyniono dla zapewnienia przyszłorocznego urodzaju. Wiele z tych pierwotnych słowiańskich zabiegów magicznych nadal powszechnie praktykowana jest w większości polskich domów, choć na przestrzeni ostatnich czasów zwykle próbuje im się nadać inne, obce znaczenie.

Noszone przez kolędników maszkary (którymi dla żartu straszono widzów) swoje źródła mają w przedchrześcijańskich praktykach zaklinania urodzaju na Słowiańszczyźnie.

• Wystąpią podczas Nidzickiej Nocy Świętojańskiej24 Maj 2023
  24 czerwca 2023 roku, zapraszamy do Nidzicy na I Nidzicką Noc Świętojańską. Wydarzenie odbędzie się nad nidzickim jeziorkiem, w sercu Nidzicy. Będą ognie, muzyka i śpiew.
• 
  Zapowiedzi Nidzickiej Nocy Świętojańskiej24 Maj 2023
  24 czerwca 2023 roku, zapraszamy do Nidzicy. W pierwszy dzień wakacji Nidzica będzie lśnić na mapie Mazur. Jest tego warta! Będzie etnicznie, bajkowo i nietuzinkowo!
• Pierwsza Nidzicka Noc Świętojańska6 lutego 2023
  24 czerwca 2023 roku, zapraszamy do Nidzicy na I Nidzicką Noc Świętojańską.Czytaj dalej „Pierwsza Nidzicka Noc Świętojańska”
• 
  Zagadka sprzed 7000 lat.1 stycznia 2023
  Pozycja obowiązkowa.
• 24.12.2022. Nidzica.24 grudnia 2022
  Miejsce tętniące życiem, kolorami, muzyką, smakami i tradycją.
• Szczodre Gody21 grudnia 2022
  Najdłuższa noc w roku, przypada właśnie dzisiaj. To wyjątkowy czas dla dlaCzytaj dalej „Szczodre Gody”
• 
  Dożynki na Mazurach16 września 2022
  Ten wyjątkowy w kalendarzu rolnika czas, kiedy zostały zebrane roślinne płody oraz plony zbóż (żyta, pszenicy, jęczmienia, owsa) – najważniejszych upraw na wsi, bo zapewniających codzienny chleb i produkty na posiłki do kolejnych zbiorów – wymagał odpowiedniej oprawy: dobrego końca, czyli podziękowania za zbiory i dobrego początku, który był zaklinaniem sił natury i upraszaniem Boga o obfitość w nadchodzącym roku.
• 
  Festiwal Kultury Kaszubskiej Jastrzębia Góra 20227 września 2022
  Jadąc latem nad polskie morze myślimy, przede wszystkim, czy dopisze nam pogodaCzytaj dalej „Festiwal Kultury Kaszubskiej Jastrzębia Góra 2022”
• Skolicka Noc Kupały na Warmii.8 lipca 2022
  Przywitanie lata według starych obrzędów i tradycji. Ogień, woda, wianki, w bajkowejCzytaj dalej „Skolicka Noc Kupały na Warmii.”
• 
  Warmińska Noc Kupały Skolity29 czerwca 2022
  Festiwal na Warmii, to niewątpliwie wydarzenie, które jest warte uwagi. Piękna sceneria warmińska, uroczych leśnych zakątków i jezior, których tam pod dostatkiem, przyciąga co roku uczestników Kupałnocki właśnie do wsi Skolity. W tym roku Kupała warmińska przybrała formę festiwalu. Czy słusznie?
• 
  Polak potrafi22 czerwca 2022
  Pojazd przyszłości.
• 
  Weekend na ludowo. Pruszków/Otrębusy 11./12.06.2022.14 czerwca 2022
  Prześliczne dziewczyny i chłopcy jak z obrazka.
• 
  Polak potrafi7 czerwca 2022
  Kiedy ktoś mówi, że coś jest niemożliwe pojawia się Polak, który o tym nie wie. Centralna Kolej Transandyjska – przez ponad 100 lat nosząca miano najwyżej położonej linii kolejowej na świecie, jej twórca to Polak, urodzony 5 stycznia 1818 r. w Sewerynach, przyszły bohater narodowy Peru.
• 
  Polecamy31 Maj 2022
  Jeśli lubicie dobrze zjeść, w klimatycznym miejscu, a będziecie w pobliżu koniecznie tam zajrzyjcie.
• 
  Starsze od Piramid… Rondele sprzed 7000 lat znajdują się w Polsce.25 Maj 2022
  Rondel z Nowego Objezierza koło Cedyni jest o około 2,5 tysiąca lat starszy od egipskiej piramidy Cheopsa! O kilka tysiącleci wyprzedza też angielski krąg megalityczny w Stonehenge. Rondel z woj. zachodniopomorskiego powstał u zarania ludzkiej cywilizacji, w neolicie, czyli epoce kamienia gładzonego, gdy ludzkość porzuciła polowania i wędrówki w poszukiwaniu pożywienia i zaczęła tworzyć pierwsze stałe osady, opanowała uprawę roślin i hodowlę zwierząt.
• 
  Słowianie produkowali ser już 7500 lat temu, są najbardziej wierni genetycznemu dziedzictwu Europy24 Maj 2022
  Słowianie produkowali ser już 7500 lat temu, są najbardziej wierni genetycznemu dziedzictwu Europy.
• 
  Cudze chwalicie, swego nie znacie…23 Maj 2022
  W 1971 roku powstał zespół SBB. Założycielem był Józef Skrzek – multiinstrumentalista, kompozytor, wyjątkowy wokalista. W tym samym czasie zaistniały grupy takie jak King Crimson czy Emerson, Lake and Palmer, których muzykę, podobnie jak Pink Floyd czy Led Zeppelin, miałem okazję poznać jeszcze w szkole podstawowej. Ale dopiero spotkanie z SBB zmieniło mój sposób odbierania muzyki.
• 
  Czy wiesz, że…20 Maj 2022
  Legendy przekazywane przez pokolenia znajdują czasami potwierdzenie dzięki archeologicznym wykopaliskom. W przypadku Góry Zyndrama odkrycie przerosło mity.
• 
  Polska dolina Królów w Słonowicach19 Maj 2022
  To kolejne potwierdzenie, że nasze ziemie zamieszkiwały ludy stojące na wysokim poziomie rozwoju społecznego i gospodarczego. Nie byli to dzicy ludzie kryjący się w kniejach, ani koczownicze plemiona wędrujące ze wschodu na zachód, lub odwrotnie. Było to wysoko zorganizowane społeczeństwo rolnicze, osiadłe na tych terenach od dawien dawna.
• 
  Czy wiesz, że…18 Maj 2022
  Kto by pomyślał, że w czasach kiedy powstawały rysunki w jaskiniach Lascaux, na terenach obecnej Polski zajmowano się obróbką bursztynu ?
• 
  Czy wiesz, że…17 Maj 2022
  Nazwa naszego kraju pochodzi od nazwy plemienia zamieszkującego naszą ojczyznę – Polan. Samo słowo odnosi się do ludzi, którzy żyją na otwartej przestrzeni.
• 
  Noc Muzeów13 Maj 2022
  Jutro, w nocy z 14 na 15 maja, w całej Polsce otwierają się wrota muzeów.
• 
  Czy wiesz, że…12 Maj 2022
  Sól tak zwane białe złoto zaczęto warzyć w okolicach Wieliczki już około 6000 lat temu? To tysiąc lat lat wcześniej niż w chińskim Syczuanie i 2 tysiące lat wcześniej zanim Hebrajczycy (ponoć jako pierwsi) odkryli zalety soli. Według mało rzetelnych, ogólnie dostępnych informacji, wydobywano sól w Wieliczce nie znając jej zastosowania. Nasuwa się pytanie w jakim celu pozyskiwano sól, skoro nie znano tego surowca
• 
  Zielone Świątki czy Stado?11 Maj 2022
  Najstarsze kronikarskie wzmianki o obchodach pogańskiego Stada sięgają przełomu XI i XII wieku. Kronika Herborda mówi wprost, że Stado świętowano 4 czerwca 1124 roku w grodzie księcia Warcisława w Pyrzycach. Podczas tych obchodów tańczono i śpiewano rozmaite pieśni, będące zapewne pochwałą rodzimych bóstw płodności – tj. Jarowita, Mokoszy, Łady, Roda i innych. O starosłowiańskim święcie obchodzonym w okolicach Zielonych Świąt wzmiankuje także Kosmas z Pragi, który w 1092 roku odnotował miejscowe zwyczaje tańczenia i urządzania igrzysk.
• 
  Czy wiesz że…10 Maj 2022
  W Południowej Dakocie powstaje największa na świecie rzeźba, autorstwa Korczaka Ziółkowskiego (1908-1982). Z pomysłem tym zgłosili się do niego wodzowie plemienia Dakota. Ziółkowski wykupił od rządu USA górę, którą wskazali mu Indianie (oraz okoliczne tereny) i przystąpił do projektu. Rzeźba przedstawiająca Szalonego Konia po ukończeniu, będzie miała 195 m długości i 172 m wysokości.
• 
  Czy wiesz, że …6 Maj 2022
  Miejsce pochówku Mikołaja Kopernika ustalono dzięki kilku włosom znalezionym w jego księgach.
• 
  Czy wiesz, że…4 Maj 2022
  Pierwsza na świecie, uliczna latarnia naftowa, stanęła w 1854 w Gorlicach (woj.Czytaj dalej „Czy wiesz, że…”
• 
  Czy wiesz, że…29 kwietnia 2022
  Kto wymyślił koło? Nie jest to fakt ukrywany, ale zdecydowanie mało znany.
• 
  Zamilczony Geniusz27 kwietnia 2022
  Stanisław Szukalski, zwany polskim Michałem Aniołem, urodził się 13 grudnia 1893 roku w Warcie (k. Sieradza). Zmarł w Burbank 19 maja 1987 roku.
• 
  27 kwietnia Święto Jaryły, czyli pierwsza wiosenna orka.27 kwietnia 2022
  Kwiecień- Łżykwiat, jest drugim w kolejności miesiącem w kalendarzu Słowian zaraz po marcu-Brzeźniu.
• 
  Dziady wiosenne i witanie wiosny w dzień św. Jerzego 26 kwietnia 2022
  Trzeci raz, na wiosnę, w czwartek po Wielkiejnocy, staropolska tradycja nakazywała obchodzić Dziady. Kto przezimował, kogo nie zmorzył rzetelny post, który wówczas mało się różnił od głodu, kto spokojnie wytrzymał zaduch i brud chaty, ten radował się Chrystusowym Zmartwychwstaniem, szczycił się życiem i triumfował nad śmiercią. Skoro słońce wzeszło, w każdej chacie jedna lub dwie kobiety szykowały się w tzw. duszne odwiedziny. Kobiety ubierały się odświętnie w białe, płócienne ubrania, ze spiżarni wynosiły za chowane umyślnie na ten cel resztki święconego i zawinąwszy je w fartuch mówiły rodzinie, że idą teraz na Dziady! 

Również zwyczaj kolędowania – czyli chodzenia przez grupę kolędniczą od domu do domu w okresie Święta Godowego – ma swoją rodzimą, etniczną genezę. Noszone przez kolędników maszkary (którymi dla żartu straszono widzów) swoje źródła mają w przedchrześcijańskich praktykach zaklinania urodzaju na Słowiańszczyźnie. Najbardziej charakterystyczna z maszkar, zwana turoniem, przedstawiała rogate, czarne i włochate, kłapiące paszczą zwierzę. Po wejściu wraz z grupą kolędniczą do chaty, turoń rozpoczynał figle i tańce, straszył kobiety i dzieci. Podczas śpiewania kolęd[ kłapał pyskiem i dzwonił zawieszonym na szyi dzwonkiem. W którymś momencie tych harców następował szczególnie istotny element kolędowania – turoń padał, a wówczas podejmowano się jego „cucenia” – masowania, podpalania pod nim słomy, dmuchania i wlewania w pysk kukły gorzałki, odczyniania uroków. Po takich zabiegach turoń odzyskiwał siły i znów zaczynał hasać, po czym przedstawienie wkrótce się kończyło. Ożywianie turonia i towarzyszące temu zabiegi nawiązują do obrzędów magii wegetacyjnej dawnych Słowian, praktykowanych w tym okresie roku podczas świąt agrarnych. Zgon, a następnie „zmartwychwstanie” turonia symbolizowały odrodzenie ziemi, która na zimę zasypia, by obudzić się wiosną.

Pochody z gwiazdą

Popularne były również pochody z gwiazdą wykonaną ze słomy i kolorowego papieru, przymocowaną ruchomo do drzewca. Poprzez nawiązanie do Jutrzenki (kojarzonej z brzaskiem i zorzą poranną), czyli gwiazdy zarannej (widocznej nad horyzontem przed wschodem Słońca, niejako zapowiadającej jego nadejście), pośrednio symbolizuje ona odradzające się Słońce (jako że od przesilenia zimowego dzień znów staje się dłuższy). Kolędnik ją trzymający nazywany był gwiazdorem lub gwiaździchem. Była to postać ubrana w baranicę i futrzaną czapę, z twarzą ukrytą pod maską lub umazaną sadzą. Gwiazdor nosił ze sobą wór z podarkami i rózgę, a pytając domowników (przeważnie dzieci) o zachowanie w ciągu roku, w zależności od uzyskanej odpowiedzi wręczał prezent lub smagał rózgą.

*Treść pochodzi z publikacji pt.: Rodzimy Kościół Polski